Alerji hakkında merak ettikleriniz

Alerjiyi nasıl tanımlarsınız, belirtileri ve çeşitleri nelerdir, tedavi gerektirir mi, mevsimsel dönümleri ne zamandır? Bahar aylarında sık görülen alerjiler hakkında bilinmesi gereken noktalar ile ilgili bilgileri Prof. Dr. Nesil Keleş ve Doç. Dr. Reha Baran verdi. Alerjiyi nasıl tanımlarsınız? Solunum ya da temas yoluyla kişinin maruz kaldığı çeşitli maddelere karşı bağışıklık sisteminin verdiği reaksiyon olarak tanımlanabilir. Alerjinin belirtileri nelerdir? Alerjik rinit (saman nezlesi) belirtileri hapşırma, burun akıntısı, burun ve genizde kaşıntı, burun tıkanıklığı, geniz akıntısı olarak tanımlanabilir. Alerji çeşitleri nelerdir? Alerjik rinit, alerjik astım, alerjik dermatit, alerjik konjuktivit Mevsimsel alerjik de tedavi gerektirir mi, kendi haline bırakabilir mi? Mevsimsel alerjik rinit (saman nezlesi) sıklıkla polenlere karşı oluşan bir bağışıklık sistemi reaksiyonudur. Kişinin söz konusu mevsimi rahat geçirmesi amacıyla polen mevsimi başlamadan 2 hafta önce ilaç tedavisine başlanması ve mevsim süresince ilaçlarını kullanılması önerilir. Mevsim sona erdikten sonra ilaç tedavisi kesilebilir. Allerjisi olan hastanın kendi haline bırakılması kişinin hem hayat kalitesini bozar hem de başka sağlık problemlerine (sinüzit, çocuklarda orta kulak iltihabı, uyku bozuklukları gibi) yol açabilir. Unutulmamalı ki mevsimsel alerji adolesan dönem ve genç erişkin hastalığıdır, yani okuyan ve çalışan kişilerin hastalığıdır. Dolayısıyla tedavi edilmediği takdirde kişinin okul ve iş performansı etkilenir. Mevsimsel alerjik dönümleri ne zamandır? Mevsimsel alerjik rinit dönümleri iklim özelliklerine göre değişebilir. Sıklıkla çim poleni alerjisi ilkbahar aylarında ortaya çıkarken, yabani polen allerjisi sonbahar aylarında da görülebilir. Ancak ılıman iklimlerde bu durum daha da uzun sürebilir. 30 yaş alerjisi diye bir şey duyduk, bu doğru mu acaba, 30 yaşında pek çok kadında daha önce var olmayan alerjiler ortaya çıkmış, böyle bir şey söz konusu olabilir mi? Alerji semptomlarını tetikleyen yaygın maddeler nelerdir? Solunum yolu alerjisine yol açan maddeler öncelikle polenler, hayvan tüyleri, ev tozu akarları ve küf mantarı gibi allerjenler olmakla birlikte, hava kirliliği, sigara dumanı ,deterjan kokusu, parfüm kokusu gibi kimyasal maddelerde alerjik yakınmaların ortaya çıkması ya da artmasında tetikleyici rol oynarlar. Alerjinin net tanımlanması için alerji testi mi yaptırmak gerekir? Ne kadar vakit alan, nasıl bir işlem bu ve sonuçların doğruları her zaman kesin midir? Alerji testi dışında başka ne gibi uygulamalarla alerji tespit edilir? Kişinin yakınmalarının hangi allerjen nedeniyle olduğunu ortaya koymak için iyi bir öykü ile irlikte allerji testleri yapılabilir. Allerjenler hem deri testleri ile hem de kan alınarak yapılan testlerle tesbit edilebilir. Deri testleri ile 20 dakikada sonuç alınabilir. Kan testleri ile daha uzun sürede (24-48 saat gibi ) netice alınabilir. Önemli olan sadece elde edilen test sonuçları değil, elde edilen test sonuçları ile hastanın şikayetlerinin uyum içerisinde olmasıdır. Kedi ve köpek alerjisi olan kişilerin semptomları en aza indirmesi için ne tavsiye edersiniz? Evinde bu evcil hayvanları besliyorlarsa ve veremeyeceklerse ne önerirsiniz? Hayvan tüylerinden korunma için tek geçerli yöntem hayvanın evden uzaklaştırılması ve bütün halı, yatak takımı ve mobilyaların vakum-temizleyici ile temizlenmesidir. Ancak yine de kedi allerjenleri tam olarak temizlenemeyebilir.Bir evin kedi allerjenlerinden arınması için en az 20 hafta gereklidir. Her ne kadar kedilerin sık yıkanması, allerjen sayısını azaltsa da, bu uygulama hafta da bir yapıldığında yararlı bir sonuç alınmamıştır. Evcil hayvanlar evden uzaklaştırılması hasta tarafından kabul edilmiyorsa, en azından yatak odasının ya da evin dışında tutulmalıdır. Havadaki küfe, toza çeşitli bakterilere alerjisi olan kişiler için ne tavsiye edersiniz? Ev tozu akarlarında etkili korunma sağlamak için yatak odası ve oturma odasından halı kaldırılmalıdır. Mobilyalar haftada 2 defa vakum temizleyiciler ile temizlenmelidir. Allerjisi olanlar mümkünse temizlik yapmamalı, yapmak zorunda iseler de temizlik esnasında ve sonrasında 15 dakika maske takmalıdır. Klimalar nem oranını düşürdükleri için ev tozu akarı sayısını azaltırlar. Nemlendiricilerin kullanımı ise kısıtlanmalıdır. Hastanın yatak odasında ki yatak, yastık ve yorgan allerjen geçirmeyen kılıflar ile kaplanmalıdır. Eğer yatak eski ise değiştirilmesinde yarar vardır. Kuş tüyü ve yün yastık ve yatak yerine sentetik olanları tercih edilmeli ve yatak takımları ev tozu akarları ve yumurtalarını öldürmek amacıyla her hafta 600’de yıkanmalıdır. Çocuklar tüylü oyuncaklarıyla uyumamalıdır. Tüylü oyuncaklar vakum temizleyiciler ile temizlenmeli ya da derin dondurucuda(-20 derece) bir gece bırakılmalıdır. Temizlenemeyen tüylü oyuncaklar yatak odasından uzaklaştırılmalıdır. Hafif ve kolay yıkanılabilir perdeler seçilmelidir. Mobilya döşemelerinin etkili temizliğini sağlayacak bir yöntem henüz yoktur. Plastik, tahta veya deri mobilyalar tercih edilmelidir. Binanın yaşı ve yapısı, bodrum katının olması, ısınma şekli ve nemlendirici ya da klimaların kullanılması gibi çeşitli faktörler iç ortamdaki mantarların miktarını etkilemektedirler. Rutubetli evler, bodrum katı, banyo, küvet ve lavabolar mantarların üremesi için uygun ortamlardır. Mantar hassasiyeti olanlar nemlendiricilerden uzak durmalıdırlar ya da nemlendiriciler çok sık temizlenmelidirler. Ortamın rutubeti azaltılmadığı sürece, iç ortamdaki mantar miktarının kimyasal yollarla kontrol edilmesi mümkün değildir. Çeşitli parfümlere ve sabunlara cilt alerjisi olan kişilere ne tavsiye edersiniz? Deri allerjik reaksiyonlardan fazlaca nasibini alan bir organdır. Deride en sık rastladığımız allerjik reaksiyon, allerjenin temas ettiği lokalizasyonlarda ortaya çıkan ekzema tarzı reaksiyonlardır. En sık deri reaksiyonlarına neden olan maddelerde parfüm, sabun, deterjanlar gibi hepimizin sık kullandığı çevresel maddelerdir. Derimiz temas ettiğimiz bu maddeler karşı zaman içinde duyarlılık geliştirerek kızaran, sulanan, kabuklanan ve kaşınan ekzema dediğimiz reaksiyonlara maruz kalabilir. Tüm allerjilerde olduğu gibi tedavideki en temel prensip allerjenin yaşantımızdan uzaklaştırılmasıdır. Deride oluşan klinik bulgular lokal ilaçlarla kolayca tedavi edilebilir ancak allerjen yaşamımızda ise ekzema reaksiyomnları sık aralıklarla ve şiddeti giderek artarak tekrarlar. Evdeki halılar, yatak, havalandırma, nemli ortamlar konusunda ne tavsiye edersiniz? Hastanın yatak odasında ki yatak, yastık ve yorgan allerjen geçirmeyen kılıflar ile kaplanmalıdır. Eğer yatak eski ise değiştirilmesinde yarar vardır. Kuş tüyü ve yün yastık ve yatak yerine sentetik olanları tercih edilmeli ve yatak takımları ev tozu akarları ve yumurtalarını öldürmek amacıyla her hafta 600’de yıkanmalıdır. Klimalar nem oranını düşürdükleri için ev tozu akarı sayısını azaltırlar. Nemlendiricilerin kullanımı ise kısıtlanmalıdır. Halıların kaldırılması ya da daha ince dokumalı döşemelerin kullanımı pratik olmayabilir. Bazı akarisidler (benzyl benzoate, tannik asid vb.) düzenli kullanıldığında ev tozu akarlarının sayısını azaltmaktadırlar. Ancak etkileri uzun süreli ve dramatik olmamaktadır. Özellikle beton zemin üzerine döşenen halılar daha fazla ev tozu akarı kaynağıdır. Seyahat ve mekan değişimi söz konusuysa alerjik reaksiyonu olan kişilere nelere dikkat etmelerini tavsiye edersiniz. Uçak yolculuğu ve basınç farklılıklarının alerjiye bir etkisi olur mu? Polen alerjisi olan kişiler seyahat ettikleri bölgenin polen mevsimine göre ilaç tedavilerine başlamalılar. Özellikle alerjik nezle nedeniyle burun tıkanıklığı olanların uçağa binerken çok dikkatli olmaları, uçağa binmeden önce burun tıkanıklığı giderici ilaç tedavisi almaları gerekir. Aksi takdirde özellikle inişte basınç farkı nedeniyle gelişebilecek barotravma sinüs ya da orta kulak hastalıklarına yol açabilir. Alerji genetik olabilir mi?Anneden, babadan kalıtımsal olabilir mi? Alerji genetik bir hastalıktır. Özellikle anne tarafında olması halinde çocukta ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Tabii hem anne hem babada olursa risk daha artar. Sizce stres, alerjiyi tetikleyen sebepler arasında sayılabilir mi? Bağışıklık sistemini etkileyen bir faktör olarak stres alerjisemptomlarını da tetikleyebilir. Alerjinin sebepleri psikolojik olabilir mi? Tedavi sürecinde ne gibi yollar denenmektedir? Alerjik nezle tedavisinde allerjenlerden korunma, ilaç tedavisi (antihistaminikler ve kortizonlu burun spreyleri gibi) ve seçilmiş hastalarda aşı tedavisi uygulanmalıdır. İlaç tedavisinin yan etkileri var mıdır, tüm alerjiilaçları uyku yapar mı yoksa bünyeye ve ilaca göre bu etki değişir mi ya da azalır mı? Günümüzde kullanılan yeni nesil antihistaminiklerin uyku verici etkisi yok denecek kadar azdır. Yine de bünyesel farklılıklar olabilir. Ayrıca bir antihistaminik kişide uyku verici etki yaratıyorsa başka bir antihistaminik denenmelidir. Kortizonlu burun spreylerinin sistemik emilimi çok düşük olduğundan bu ilaçlarda doktor kontrolünde (doktorun önerdiği doz ve sürede) olmak kaydıyla rahatlıkla kullanılabilir. Her alerji sorunu olan iğne tedavisi görebilir mi yoksa bu tedavi ağır alerji vakalarında mı uygulanıyor? İğne tedavisi kesin çözüm ve kurtuluş sağlıyor mu? Olası yan etkileri var mı? Her alerji sorunu olan iğne tedavisi (aşı) göremez. Burada hastanın semptomları, sebep olan allerjen ve hastanın aşı tedavisi sürecine uyum gösterip göstermeyeceği çok önemli faktörlerdir. Ayrıca iğne tedavisi her ne kadar sebebe yönelik tedavi de olsa kesin çözüm değildir. Ayrıca bu konuda deneyimli kişilerce iyi seçilmiş hastalarda uygulanmadığı sürece hayatı tehdit edici yan etkileri olabilir. Aleriji tedavi edilmezse ve kendi kendine geçmesi beklenirse ileride daha ağır vakalar ve sorunlara yol açabilir mi? Bu kişiden kişiye ve sebep olan allerjene göre değişebilir. Örneğin basit bir mevsimsel nezlesi olan da yakınmalar zaman içinde gerileyebileceği gibi, yoğun yakınmaları olan ve özellikle ev tozu akarı olan kişide daha yoğun yakınmalar hatta astım gelişebilir. Alerjik astım, alerjinin ağırlaşmış bir versiyonu mudur yoksa semptomlar kendini direkt alerjik astımolarak da gösterebilir mi? Alerjisi olan hastalarda astım şikayetlerini beklemek çok normaldir. Astımın önemli bir bölümünde altta alerjik bünye vardır. Tetikleyici faktörlerle birlikte astımşikayetleri ortaya çıkabilir. Hiçbir yakınması olmayan bir kişi direkt olarak allerjik astım olarakta karşımıza çıkabilir. Allerjik bireylerde astım çok hafif olarakta seyredebilir. Alerji, alerjik astım ve astım arasında ne gibi farklılıklar vardır? Alerjik olanlarda bronşlarında aşırı hassasiyet vardır. Alerjik maddeye (alerjen) maruz kalındığında sadece öksürük olabildiği gibi, ağır solunum sıkıntısına kadar gidebilen astım atağı da ortaya çıkabilir. Alerjik olmayanastımda ise herhangi bir allerjen olmasa da astım atağı olabilir. Şikayetler ve bulgular aynıdır ancak altta yatan neden bir allerjene maruz kalmak değildir. Psikolojik bir problem dahi astım atağı yaratabilir. Alerjisi olan kişilere yasaklı sporlar var mıdır? Öncelikle bu kişilere en uygun spor yüzmedir. Ancak allerjileri kontrol altında olan kişilere yasaklı bir spor yoktur. Alerjisi olan kişilere iyi gelebilecek sporlar var mı? Yüzme. Benim, kedi tüyüne ve çeşitli tozlara, sigara dumanına alerjim var, açık havada, deniz kenarında yürüyüş yapınca pek bir etkisi olmuyor ama açık havada, deniz kenarından bisiklete binince burnum hemen açılıyor ve nefesim rahatlıyor, bunun sebebi ne olabilir? Çünkü egzersiz vücutta adrenalin salınımına, adrenalin salınımı da damarlarda daralmaya (vazokonstrüksiyon) neden olur. Burun mukozası ve konkalar (burun etleri) damarlanması yoğun olan dokular olduklarından adrenalin salınımı ile bu dokularda büzüşme dolayıyla da burun tıkanıklığında azalma olabilir. Tetikleyen madde ile bir aradayken alerji hapşırık olarak kendini göstermişse ancak zaman içinde hapşırık yerine öksürük ve nefes daralması söz konusu olmuşsa bunun sebebi ne olabilir? Allerjik astım atağı düşünülmelidir. Semptomlar zaman içinde bunun gibi farklılıklar gösterebilir mi, yoksa bu durumun daha ağırlaştığının mı göstergesidir? alerji sistemik bir hastalıktır ve farklı hedef organlarda (burun, akciğerler, deri gibi) ortaya çıkabilir. Semptomlar zaman içinde farklılık gösterebilir. Ayrıca, alerjik nezlesi olan hastaların yaklaşık % 40’ında alerjik astımgörülebilir. Semptomlar zaman içinde farklılıklar gösterebilir. Sadece allerjik nezlesi varken astım atakları geçirmeye başlamışşa bu olayın daha ciddi boyutlara geldiğini gösteribilir. NTVMSNBC